สมุนไพร

สมุนไพร

หมายถึง พืชที่ใช้ทำเป็นเครื่องยา ซึ่งหาได้ตามพื้นเมืองไม่ใช่เครื่องเทศ (ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน : 2542)

ยาสมุนไพร

หมายถึง ยาที่ได้จากพฤกษชาติ สัตว์ หรือ แร่ ซึ่งมิได้ผสมหรือแปรสภาพ (ตาม พรบ. ยา พ.ศ. 2510)

ยาไทย

หมายถึง ทั้งสมุนไพรและยาแผนโบราณ และหมายถึงลักษณะและวิธีการที่แผนแผนโบราณปรุงสำหรับคนไข้ และปรุงกันเองในหมู่ประชาชน

ทฤษฎีการแพทย์แผนไทย
ทฤษฎีการแพทย์แผนไทย ระบุว่า ชีวิตมนุษย์ประกอบด้วยร่างกายและจิตใจ ร่างกายจะประกอบไปด้วย ธาตุทั้ง 4

1.ธาตุ ดิน (ปถวีธาตุ) หมายถึง องค์ประกอบที่เป็นโครงสร้าง ที่ทำให้ระบบคงรับอยู่ได้ หรือ อวัยวะที่ประกอบกันเป็นร่างกาย มี 20 อย่าง ได้แก่ ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ เส้นและเอ็น กระดูก เยื่อในกระดูก ม้าม หัวใจ พังผืด ไต ปอด ไส้ใหญ่ ไส้เล็ก อาหารใหม่ อาหารเก่า และมันในสมอง

2. ธาตุน้ำ (อาโปธาตุ) ส่วนที่เป็นของเหลวในร่างกาย มี 12 ประเภท คือ น้ำดี เสลด หนอง เลือด เหงื่อ มันข้น มันเหลว นำตา น้ำตา น้ำมูกน้ำลาย ไขข้อ น้ำปัสสาวะ

3. ธาตุลม (วาโยธาตุ) หมายถึง พลังในการขับดันภายในร่างกาย เช่น ลมในท้อง ลมจากปลายเท้าถึงศีรษะ

4. ธาตุไฟ (เตโชธาตุ) หมายถึง พลังความร้อนที่สร้างความอบอุ่น ความร้อน และการเผาไหม้ในร่างกาย มี 4 ประการ ได้แก่
ไฟอุ่น (พลังงานจากการเผาผลาญอาหาร)
ไฟร้อน (สภาพจิตใจ , อารมณ์ด้านลบ)
ไฟเผาให้เสื่อมของเซลล์ตามอายุหรือเหตุอื่น
ไฟย่อยอาหาร (พลังงานที่ควบคุมการเผาผลาญ)

การเกิดโรค
เกิดจากการขาดความสมดุลของธาตุทั้ง 4 ความเจ็บป่วยจะเกิดจากความแปรปรวนของธาตุ จำแนกตามความผิดปกติเป็น 3 ระดับ
หย่อน = ลดลง น้องลง หดไป
กำเริบ = รุนแรง เพิ่มขึ้น
พิการ = การเปลี่ยนแปลงที่ผิดปกติไปจากลักษณะเดิม

การใช้ประโยชน์จากสมุนไพร

ใช้ประโยชน์ทางยา เป็นการนำสมุนไพรมาใช้ในการปรับสมดุลในร่างการ (ธาตุทั้ง 4) และการรักษาอาการเจ็บป่วย
รสและสรรพคุณ ของสมุนไพรที่นำมาใช้ทางยา จำแนกรสหลัก 6 รส คือ เปรี้ยว เค็ม หวาน ขม
เผ็ดร้อน และฝาด

1.รสหวาน มีคุณสมบัติ เย็น หนัก ชุ่มชื้น ผลต่อร่างกายคือ หล่อเลี้ยงร่างกายและจิตใจ ด้วยความหิวกระหาย เพิ่มทุนเนื้อเยื่อ

2.รสเปรี้ยว มีคุณสมบัติ ร้อน หนัก ชุ่มชื้น ผลต่อร่างกายคือ ทำให้กระตุ้นการขับถ่าย ลดอาการเกร็ง ช่วยเจริญอาหาร และการย่อยอาหาร

3.เค็ม มีคุณสมบัติ ร้อน หนัก ชุ่มชื้น ผลต่อร่างกายคือ กระตุ้นการขับถ่าย ชำระล้างภายในร่างกาย ช่วยเจริญอาหาร เนื้อเยื่ออ่อนนุ่ม ผ่อนคลาย

4.เผ็ดร้อน มีคุณสมบัติ ร้อน เบา แห้ง ผลต่อร่างกายคือ ทำให้เมือกและเสมหะในร่างกายแห้ง

5.ขม มีคุณสมบัติ เย็น เบา แห้ง ผลต่อร่างกายคือ ลดไข้ ลดกำหนัด เมือกแห้ง

6.ฝาด มีคุณสมบัติ เย็น เบา แห้ง ผลต่อร่างกายคือ สมานแผนและเนื้อเยื่อ ทำให้เนื้อเยื่อหดตัว ลดกำหนัด เมือกแห้ง